Geçtiğimiz hafta “14 Mayıs” Dünya çiftçi günü idi.
Türk çiftçisi don zararı, girdi fiyatlarındaki artışlar, belirlenmiş ürün fiyatları, aracı/ tefeci belası derken başımızdan hiç eksik olamayan başat dertlerden birisi üretici fiyatları..
2022 yılında dahi kamuoyunda inandırıcı bulunmayan TÜİK enflasyon verilerine göre “Tarım üretici fiyatları enflasyonu kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 169,45 oranında artarken, enflasyon Aralık’ta yüzde 84,39, gıda enflasyonu ise yüzde 77,87” şeklinde gerçekleşmişti.
Aradan iki buçuk yıl geçmesine rağmen ”Batı Cephesinde yeni bir şey yok.”
TÜİK tarafından yarı yarıya düşürülmüş olan üretici enflasyonuna rağmen Türk üreticisi cebindeki para ve edindiği kredi miktarınca tarlasını sürmeyi, ekip biçmeyi ve ağıldaki hayvanını beslemeyi sürdürmekte.
Ancak arada bazı farklar var. Kuraklık, girdi fiyatları, aracı terörü ile boğuşan üreticimiz yeni ürün arayışlarında.
Neler değişti neler aynen devam ediyor?
“2022 yılı bütçesinde tarım sektörüne tarımsal destekler için bir önceki yıla göre yüzde 65,1’lik artışla 39 milyar 832 milyon lira kaynak ayrıldı. 2023 yılı destek bütçesi ise 54 milyar olarak planlandı. Her ne kadar destek bütçesinde artış yapılmış olsa da girdi fiyatlarındaki artışlar ve enflasyon dikkate alındığında belirlenen bu rakamın daha da artırılması gerekir.
2024 yılı tarımsal destek bütçesi 91,5 milyar TL olup çiftçilerimize ilk dokuz ayda 72,2 milyar TL ödenmiştir. Bakanlık kayıt sistemlerine kayıtlı tarımsal desteklerden yararlanan çiftçi sayısı 2,9 milyondur.
Resmi Gazete'nin 30 Ekim 2024 tarihli mükerrer sayısında yayınlanan “2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı”na göre 2025 yılı bütçesinden tarıma toplam 135 milyar lira destekleme ödemesi yapılacak. Bu destek ödemesi büyük oranda 2024 yılında üretilen ürünleri kapsıyor.
2025 yılı bütçesinden tarıma toplam 135 milyar lira destekleme ödemesi yapılacak.
TARIMSAL ENFLASYON VE 14 MAYIS 2025‘TE TÜRK ÇİFTÇİSİ
2025 yılı bütçesinde gelirler TBMM’de 12 trilyon 800 milyar lira olarak belirlemiştir.
Tarım yasasında bu bütçenin % 1’inin tarımsal desteklere ayrılması gerekmektedir. Bu durumda tarımın bütçeden alması gereken pay ile alacağı arasında müthiş bir uçurum mevcut.
Diğer yandan, destek bütçesinin Tarım Kanunu’nda belirtildiği gibi Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın en az yüzde 1 oranında olması gerekirken, bu rakam da yüzde 0,39 düzeylerinde kaldı.”
2022 yılında TÜİK rakamlarına göre girdi enflasyonu ortalama % 250’lerde,ENAG’a göre ise % 300-500 aralığında gerçekleşirken tüm çiftçiye ödenen tarımsal destekleme 54 milyar TL, olmuştur.
Yasayla belirlenmesine rağmen, Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın en az yüzde 1 oranında olması gereken 139 milyar değil de 54 milyar ödenmiştir.
“2021/2022 sezonu tarımsal girdi kullanımı açısından zorlu geçti. Çiftçilerimizin bir kısmı gübre ve mazottaki yüksek fiyat artışları nedeniyle girdi kullanımı azalttı. Gübre fiyatlarındaki artışlar yüzde 400’leri aşarken, mazot fiyatlarındaki artışlar yüzde 250’leri geçti. Zirai ilaç ve yem fiyatlarındaki artışlar yüzde 100’ü aşarken, elektrik fiyatlarında yüzde 140 artış görüldü.
Bir önceki yıla göre sezonun büyük bölümünde gübre fiyatlarındaki yüzde 200-300 aralığındaki artışın etkisi devam etti. Hava koşullarının olumlu gitmesi yetersiz kullanılan gübrenin olumsuz etkisini hafifleterek verim kaybını azalttı.
Yem fiyatlarındaki artış, çiğ süt ve karkas et fiyatlarının para etmemesi sonucu hayvansal üretim de daha zor günler yaşadı.
2025 yılı Ocak/Şubat ayarında ana gruplarda bir önceki aya göre, tarımda kullanılan mal ve hizmetler endeksinde %2,40 artış, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetler endeksinde %2,02 artış gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre tarımda kullanılan mal ve hizmetler endeksinde %27,49 artış, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetler endeksinde %37,80 artış gerçekleşti.
Mart ayında bir önceki aya göre, tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %7,36 artış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %2,36 artış ve balık ve diğer balıkçılık ürünleri; su ürünleri; balıkçılık için destekleyici hizmetlerde %2,27 azalış gerçekleşti. Ana gruplarda bir önceki aya göre, tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) bitkisel ürünlerde %9,61 artış, çok yıllık (uzun ömürlü) bitkisel ürünlerde %11,30 artış ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %3,07 artış gerçekleşti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Nisan 2025 dönemine ilişkin Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) verilerini paylaştı. Buna göre tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) yıllık yüzde 27,50 arttı, aylık yüzde 0,45 azaldı. Böylece bu yıl ilk kez tarımda üretici fiyatlarında aylık bazda düşüş kaydedildi.
Buna göre, Tarım-ÜFE'de (2020=100), 2025 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 0,45 azalış, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 12,31 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 27,50 artış ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 37,52 artış gerçekleşti.
Böylece Tarım-ÜFE'de bu yıl ilk kez aylık bazda düşüş kaydedilmiş oldu. Tarım ÜFE ocakta aylık bazda yüzde 2,74, şubatta yüzde 2,70 ve martta yüzde 6,91 artmıştı.
Bu veriler, alakalara rağmen 2025 yılı 14 Mayısında Türk çiftçisinin daha da fakirleştiğine işaret ediyor.