Asgari ücreti belirleyen Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun yapısı, yarım asrı aşkın süredir ilk kez köklü bir değişikliğe hazırlanıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işçi ve işveren temsilcileri sabit kalacak şekilde hükümet kanadının temsil gücünü azaltmayı hedefleyen bir “ara formül” için çalışma başlattı. TÜRK-İŞ’in geçen yıl yapılan asgari ücret artışına yönelik eleştirileri sonrası daha da görünür hale gelen komisyon tartışmaları, işçi konfederasyonlarının değişim talebiyle yeniden gündeme taşınmıştı. Bakanlığın hazırladığı yeni model, işçi ve işveren tarafının ağırlığını korurken hükümeti tek üyeyle temsil etmeyi öngörüyor.
Komisyonda değişim talebini gündeme taşıyan süreç
Asgari ücretin 2025 yılı için yüzde 30 artırılarak net 22 bin 104 liraya çıkarılmasının ardından TÜRK-İŞ başta olmak üzere işçi konfederasyonlarının farklı dönemlerde yaptığı açıklamalar, komisyonun çalışma yapısını tartışılır hale getirdi. İşçiler, karar süreçlerinde hükümet ağırlığının fazla olduğunu ve bu nedenle temsil adaletinin tam sağlanamadığını savunuyordu.
Bu taleplerin artması üzerine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 21 Ekim’de Üçlü Danışma Kurulu’nu toplayarak düzenleme ihtiyacını resmi gündeme taşıdı. Görüşmelerde, komisyonun yapısının güncellenmesi gerektiği yönünde görüş birliği oluştu. Bakanlık, hem işçi hem işveren tarafının eşit temsil edildiği bir formülü korurken hükümetin oy gücünü “hakem rolüyle sınırlı” bir çizgiye çekmeyi amaçlıyor.
Yeni “ara formül” nasıl işleyecek?
Mevcut yapıda işçi, işveren ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 üyeyle çalışan komisyonun yeni modelde yine 10 sabit üyesi olacak. Ancak hükümetin temsil sayısının 1’e kadar düşürülmesi gündemde. Bu adım, komisyon içindeki karar dengelerini önemli ölçüde değiştirecek nitelikte görülüyor.
TÜRK-İŞ’e sunulan teklifte, hükümet temsilcisinin “hakem” konumunun güçlendirilmesi hedefleniyor. Böylece işçi ve işveren tarafı, karar süreçlerinde daha eşit bir müzakere zemini bulabilecek. Düzenlemenin bugün toplanan TÜRK-İŞ Başkanlar Kurulu’nda değerlendirilmesi bekleniyor. Kuruldan onay çıkması halinde TÜRK-İŞ’in komisyon çalışmalarına resmen katılması öngörülüyor.
Yarım asırlık komisyon yapısı nasıl oluştu?
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun bugünkü işleyişi, 1974 yılında bölgesel asgari ücret uygulamasından vazgeçilmesiyle şekillendi. O tarihten itibaren ülke genelinde tek bir asgari ücret belirlenmeye başlandı ve temsil eşitliği prensibiyle 15 üyeli yapı benimsendi.
Bakanlığın belirlediği hükümet temsilcilerinden biri başkanlık görevini yürütüyor. Komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanıyor ve kararlar oy çokluğuyla alınıyor. Oylarda eşitlik oluşması halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunluğa sahip olduğu kabul ediliyor. Yarım asrı aşkın süredir aynı şekilde işleyen bu model, şimdi ilk kez kapsamlı bir revizyonla karşı karşıya.
Mevcut asgari ücret ve işverene maliyeti
Asgari ücret hâlihazırda bir işçi için aylık brüt 26.005,50 TL, net 22.104,67 TL olarak uygulanıyor. İşveren açısından toplam maliyet ise 30.621,48 TL’ye ulaşıyor. Bu tutarın içinde sosyal güvenlik primleri ve işsizlik sigortası fonu payları da bulunuyor.
Komisyon yapısındaki muhtemel değişikliklerin, gelecekteki ücret belirleme süreçlerinin daha şeffaf ve dengeli ilerlemesine katkı sağlayıp sağlamayacağı merak konusu.