Tarih boyunca verimli toprakları ve stratejik konumuyla dikkat çeken Aydın, antik çağlardan günümüze dek kesintisiz bir yerleşim yeri olmuştur. Aydınoğulları Beyliği'ne başkentlik yapmış, Osmanlı döneminde ise geniş bir coğrafyayı yöneten bir idari merkez olarak öne çıkmıştır. Şehrin kısa tarihi, fethi, nüfus yapısı ve coğrafi konumu gibi temel bilgiler, Aydın'ı daha yakından tanımak isteyenler için bir kılavuz niteliği taşıyor.
Günümüzde Ege Bölgesi'nin önemli şehirlerinden biri olan Aydın, tarihsel süreçte hem coğrafi hem de idari açıdan farklı yapıların parçası oldu. İzmir ile olan idari bağlantısı ve ayrılığı da bu sürecin dikkat çeken başlıklarından biri. 2025 yılı itibarıyla nüfusu, merkezi, ilçeleri ve tarihsel mirasıyla Aydın hakkında pek çok soru yeniden gündeme geldi.
AYDIN HANGİ İLDEN AYRILDI?
Aydın, doğrudan bir ilden ayrılarak il olmamıştır. Tarihsel süreçte idari statüsü değişmiştir. Osmanlı döneminde "Aydın Vilayeti" adıyla anılan geniş bir idari birim bulunmaktaydı. Bu vilayetin merkezi bir dönem Aydın şehri olmuş, daha sonra ise vilayet merkezi İzmir'e taşınmıştır. Ancak vilayetin adı "Aydın Vilayeti" olarak kalmaya devam etmiştir. Dolayısıyla Aydın, bir dönem merkezi İzmir olan Aydın Vilayeti'nin bir sancağı konumundaydı. Kurtuluş Savaşı'nın ardından, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte idari yapının yeniden düzenlenmesi sırasında 1923 yılında müstakil bir vilayet (il) statüsü kazanmıştır.
AYDIN İZMİR'DEN NE ZAMAN AYRILDI?
Aydın, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte il statüsüne kavuştu. Bu tarihten önce, Aydın ve İzmir, Osmanlı’nın Aydın Vilayeti içinde yer alıyordu. Ancak Cumhuriyet döneminde yapılan yeni düzenlemelerle Aydın, İzmir'den ayrılarak kendi valiliğine ve idari sınırlarına sahip bağımsız bir il haline geldi.
AYDIN'IN KÖKENİ NEDİR?
Aydın'ın kökeni, antik çağlara ve Tralles kentine kadar uzanmaktadır. Bölge, Hititler, Frigler, Lidyalılar, Persler, Romalılar ve Bizanslılar gibi pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Şehrin bugünkü kimliğini bulması ise Türklerin Anadolu'ya gelişiyle başlamıştır. 14. yüzyılda bölgede hakimiyet kuran Aydınoğulları Beyliği, şehre "Aydın Güzelhisarı" adını vermiş ve bu isim zamanla kısalarak "Aydın" olarak kalmıştır. İsim, beyliğin kurucusu olan Aydınoğlu Mehmed Bey'den gelmektedir.
AYDIN DENİNCE AKLA İLK NE GELİR?
Aydın denince akla ilk olarak tarımsal zenginlikleri gelir. Özellikle "dağlarından yağ, ovalarından bal akar" sözüyle özdeşleşen şehir, Türkiye'nin en önemli incir ve zeytin üretim merkezidir. Bunun yanı sıra kestane ve pamuk tarımı da oldukça gelişmiştir. Tarihi açıdan Tralles, Afrodisias, Milet ve Priene gibi dünyaca ünlü antik kentlere ev sahipliği yapması, Kuşadası ve Didim gibi önemli turizm merkezleri de Aydın denince akla gelen diğer önemli unsurlardır.
AYDIN'I KİM FETHETTİ?
Bölgenin Türk hakimiyetine girmesi Selçuklular döneminde başlamış, ilk olarak Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından fethedilmiştir. Ancak Bizans ve Türkler arasında sıkça el değiştiren bölge, 1282 yılında Menteşe Bey tarafından kesin olarak Türk idaresine alınmıştır. Daha sonra bölgeye hakim olan ve şehre bugünkü ismini veren Aydınoğlu Mehmed Bey, 1310 yılında yönetimi ele geçirerek Aydınoğulları Beyliği'ni kurmuş ve Aydın'ı beyliğin önemli merkezlerinden biri yapmıştır.
AYDIN MERKEZ NÜFUSU
Aydın'ın merkez ilçesi Efeler'dir. 2012 yılında yapılan idari düzenleme ile merkez ilçe bu ismi almıştır. Efeler ilçesinin 2024 yılı itibarıyla nüfusu 308.551 olarak kaydedilmiştir.
AYDIN TÜRKİYE’NİN HANGİ YÖNÜNDEDİR?
Aydın, Türkiye’nin batısında, Ege Bölgesi’nde yer alır. Batısında Ege Denizi’ne kıyısı olan il, kuzeyde İzmir, doğuda Denizli, güneyde Muğla illeriyle komşudur.
AYDIN'IN NÜFUSU 2025
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Aydın'ın nüfusu 2024 yılı itibarıyla 1.165.943 kişidir. Geçmiş yıllardaki nüfus artış hızları dikkate alınarak yapılan projeksiyonlara göre, Aydın'ın 2025 yılındaki nüfusunun 1.175.011 olması tahmin edilmektedir. Resmi veriler ise 2026 yılının başında açıklanacaktır.
AYDIN'IN KISA TARİHİ
Aydın’ın tarihi antik çağlara kadar uzanır. Tralleis antik kenti bu geçmişin en önemli simgelerindendir. Bölge, Roma ve Bizans dönemlerinden sonra 13. yüzyılda Türklerin eline geçti. Aydın Beyliği burada kurulduktan sonra 1426 yılında Osmanlı Devleti’ne katıldı. Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte 1923’te il oldu.
AYDIN NEREDE HANGİ BÖLGEDE?
Aydın, Türkiye'nin batısında, Ege Bölgesi'nde yer almaktadır. Coğrafi olarak Büyük Menderes Havzası üzerinde kurulu olan şehir, verimli ovaları ile bilinir. Kuzeyinde İzmir ve Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla illeri bulunurken, batısı Ege Denizi ile çevrilidir. Bu konumuyla hem bir tarım hem de bir turizm kentidir.
AYDIN'IN İLÇELERİ
Aydın iline bağlı 17 ilçe bulunmaktadır. Bunlar: Efeler (Merkez), Nazilli, Söke, Kuşadası, Didim, Germencik, İncirliova, Koçarlı, Kuyucak, Bozdoğan, Sultanhisar, Yenipazar, Karpuzlu, Karacasu, Buharkent, Çine ve Köşk’tür.
AYDIN YÜZÖLÇÜMÜ
Aydın ilinin toplam yüzölçümü 8.116 kilometrekaredir. Bu alan, Ege Bölgesi'ndeki iller arasında geniş bir alana sahip olmasını sağlar. İl topraklarının büyük kısmı tarıma elverişlidir.
AYDIN MERKEZ YÜZÖLÇÜMÜ
Aydın Merkez ilçesi olan Efeler’in yüzölçümü yaklaşık 855 kilometrekaredir. İl nüfusunun önemli bir kısmı bu ilçede yaşamaktadır. Eğitim, sağlık ve kamu kurumlarının büyük kısmı burada toplanmıştır.