Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Aydın, zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Antik çağlardan bugüne uzanan tarihi, şehrin isminden coğrafi yapısına kadar pek çok alanda izler bırakmıştır. Aydın'ın eski adı, kökeni ve tarihi, bölgenin geçmişini anlamak için önemli ipuçları sunmaktadır. Aydın tarihi, Aydınoğulları Beyliği'nden Osmanlı İmparatorluğu'na ve Türkiye Cumhuriyeti'ne uzanan geniş bir zaman dilimini kapsar.
AYDIN'IN ESKİ ADI NEDİR?
Aydın'ın bilinen en eski adı Tralleis’tir. Antik çağlarda kurulan bu şehir, MÖ 13. yüzyıla kadar uzanır. Tralleis, Büyük Menderes Nehri’nin kuzeyinde, bugünkü Aydın merkezinin hemen doğusunda yer alıyordu. Roma ve Bizans döneminde de bu adla anılmaya devam etti. Selçuklu ve Osmanlı döneminde şehir zamanla "Aydın" adını aldı. Bu ad, Aydınoğulları Beyliği’nden gelir.
AYDIN'IN KÖKENİ NEDİR?
Bugünkü Aydın şehri, temelleri antik Tralles kenti üzerine kurulu olan bir yerleşimdir. Bölge, M.Ö. 2500'lü yıllara kadar uzanan bir geçmişe sahip olup Hititler ve Lidyalılar gibi pek çok medeniyetin hakimiyetinde kalmıştır. Türklerin Anadolu'ya gelişiyle birlikte bölgenin demografik ve kültürel yapısı değişmiştir. 14. yüzyılda kurulan Aydınoğulları Beyliği, şehre bugünkü ismini vererek bölgenin Türkleşmesinde önemli bir rol oynamıştır.
AYDIN’I KİM FETHETTİ?
Aydın ve çevresinin Türk hakimiyetine girmesi, Selçuklular döneminde başlamıştır. Bölge, ilk olarak Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından fethedilmiştir. Ancak Bizans ile Türk beylikleri arasında sık sık el değiştiren şehir, kesin olarak Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından fethedilerek Aydınoğulları Beyliği'nin merkezi haline getirilmiştir. 1390 yılında ise Yıldırım Bayezid'in şehzadesi Ertuğrul Bey'in vali olarak atanmasıyla Osmanlı yönetimine girmiştir.
AYDIN HANGİ İLDEN AYRILDI?
Aydın, tarih boyunca idari olarak farklı statülerde yer almıştır. Osmanlı döneminde uzun süre bir sancak olan Aydın, 1811'de eyalet merkezi olmuştur. Bu dönemde İzmir, Manisa (Saruhan), Muğla (Menteşe) gibi sancakları kapsayan geniş bir idari birimin merkeziydi. Daha sonra eyalet merkezinin İzmir'e taşınmasına rağmen, bu vilayetin adı "Aydın Vilayeti" olarak kalmaya devam etmiştir. Aydın, Kurtuluş Savaşı'nın ardından 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla müstakil bir vilayet (il) statüsü kazanmıştır. Dolayısıyla doğrudan bir ilden ayrılarak il olmamış, tarihsel süreç içinde kendi idari statüsünü kazanmıştır.
AYDIN ESKİDEN DENİZ MİYDİ?
Aydın ili sınırları içindeki Büyük Menderes Ovası, jeolojik geçmişte sığ bir denizdi. Milyonlarca yıl önce bu alan denizle kaplıydı. Zamanla alüvyonlarla dolarak ova hâline geldi. Özellikle Söke ve çevresindeki bataklık alanlar, tarihsel süreçte kurutulmuş ve tarıma açılmıştır. Bugün Ege Denizi’ne kıyısı olan Kuşadası ve Didim gibi ilçeleriyle Aydın, denizle olan bağını sürdürmektedir.
AYDIN'IN KISA TARİHİ
Aydın tarihi, antik çağda Tralleis’in kuruluşuyla başlar. Helenistik dönemde Pergamon Krallığı’na, ardından Roma’ya bağlandı. Bizans döneminde önemli bir piskoposluk merkeziydi. 13. yüzyılda Türkler bölgeye girmeye başladı. 14. yüzyılda Aydınoğulları Beyliği'nin başkenti oldu. 15. yüzyılda Osmanlı egemenliğine geçti. 1919’da Yunan işgaline uğrayan şehir, 7 Eylül 1922’de kurtarıldı.
AYDIN'IN İLÇELERİ
Aydın’ın toplam 17 ilçesi bulunur. Bunlar:
Efeler (merkez)
Nazilli
Söke
Kuşadası
Didim
Germencik
İncirliova
Koçarlı
Bozdoğan
Sultanhisar
Yenipazar
Karpuzlu
Karacasu
Buharkent
Kuyucak
Çine
Köşk
Her ilçe, tarım, turizm veya kültürel değerleriyle öne çıkar. Özellikle Kuşadası ve Didim yaz turizmiyle, Nazilli ve Söke ise tarımsal üretimiyle dikkat çeker.
AYDIN TARİHİ
Aydın'ın tarihi, antik Tralleis’in kuruluşuyla başlar. Roma döneminde önemli ticaret yolları üzerindeydi. Bizans döneminde dini bir merkez oldu. Türklerin bölgeye yerleşmesiyle birlikte Aydınoğulları Beyliği kuruldu. 15. yüzyılda Osmanlı egemenliği başladı. 19. yüzyılda Aydın Vilayeti kuruldu. Kurtuluş Savaşı’nda işgale uğrayan kent, millî direnişin sembollerinden biri oldu. Cumhuriyet döneminde modernleşme sürecine girdi. Bugün Aydın, hem tarım hem de turizm açısından Türkiye'nin önde gelen illerinden biridir.