Kuru incir ihracatı 18. Yüzyıldan itibaren Ege ve Aydın için çok büyük bir ekonomik sorun oluşturmuş, bunun sonucu olarak da 1908’den itibaren “milli ticaret politikaları” anlayışı doğrultusunda kooperatifleşme ve milli şirketlerin oluşması evresine geçilmiştir. Bunların içinde en önemli rolü TARİŞ oynamıştır. Yaklaşık 60 yıl boyunca incir iç piyasa ve ihracatında en etkili aktör olan TARİŞ, 1999 sonrasında bu rolünü serbest piyasa yapıcılarına devrederek piyasa fiyatlarının düzenleyicisi olmaktan çıkmıştır. 2011 yılında TARİŞ’in 15 birliğe bağlı 4198 ortağından almış olduğu incir 2 bin 192 ton olup bu da toplam kuru incir üretiminin yaklaşık yüzde 4’üne tekabül etmektedir. İncir ihracatı tamamen tüccar ve ihracatçının merhametine terkedilmiştir.
Yazı dizimizin bu bölümünde kuru incirin üretim, pazarlama ve ihracatı açısından durumunu ele alacağız. Önce incir ihracatına göz atalım:
Kuru incirin fiyatının oluşmasında daha çok dış talepler etkili olmaktadır. Bunun yanında incir stokları ihracatçı ve tüccar için de fiyat belirlemede rol oynamaktadır.
Aydın İlinin en önemli gelir kaynaklarından birisi de kuru incir üretimi ve ihracatıdır. Yurt dışına kuru inciri, kuru incir, incir ezmesi, hurda incir ve kesme incir olarak ihraç etmekteyiz.
Kuru incir ihracatımızı Almanya, Fransa, İtalya, ABD, İsviçre, Hollanda, İngiltere, İspanya, Rusya gibi ülkelere gerçekleştirmekteyiz. Özellikle Almanya, Fransa ve İtalya yıllara göre farklılıklar gösterse de ihracat payı içinde toplam olarak 16 bin ton ile büyük bir yer tutmaktadırlar. Bu da bize ihracattaki hedefleri belirlemek bakımından önemlidir.
İncirimizin neredeyse dörtte üçünün ihracatta tüketilir olması inciri borsadan geçirme mecburiyetini ortaya çıkarmaktadır ki bu da ticari bakımdan doğru bir olgudur. Borsalarda incirin çok uzun süreli elde tutulmaya uygun bir gıda olmamasından dolayı işlemleri Eylül-Ocak ayları arasında gerçekleşmektedir.
En çok işlem gören incir çeşidi naturel incir olup 2011 yılında en düşük fiyatı Temmuzda 2,89 en yükseği Nisanda 3,64 olurken ortalama fiyatlar Ocak ayında 3,58 olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılı incir fiyatları için çok düşük bir sezon olarak gerçekleşirken günümüze yaklaştıkça fiyatların kademeli olarak arttığını görmekteyiz. 2007’de en düşük fiyat Mart ayında 1,84,en yüksek Kasımda 4,05 olarak gerçekleşirken, 2011 yılında en düşük İzmir Borsa fiyatı Temmuzda 2,89, en yüksek fiyat ise Ocakta 3,1lira olarak gerçekleşmiştir.
İncir ihracatında dış piyasa talepleri, stok miktarları, döviz kuru seviyeleri incir fiyatlarında belirleyici olmaktadır.
Yakın Yıllar Türkiye Kuru İncir İhracatı(ton)
2002:36 161
2018:53 608
2019:53 218
2020:55 553
2021:59 334
2022:58 262
2023:73 337
2024:63 762
Son yıllarda kuru incir ihracatında sorunlarda kuralık ve etkileri öne geçti.Özellikle incirde aflatoksin ve akratoksin etkisi ihracatın bugününü ve geleceğini etkilemeyi sürdürüyor.
İhraç edilen kuru incirde geri bildirim sayısı 2023 ‘te 135 iken 2024 yılında 165’e yükseldi.AB gümrüklerinde yapılan analiz oranı %20’den %30’a yükseldi.2024 yılı sonuçları 2025 ‘te tedbirleri zorunlu kılmaktadır.
Bu durumda incirin tüm paydaşları aflatoksine karşı hassas ve aktif olmalıdırlar.