Alışveriş adı verilen ekonomik anlaşma alıcı ile satıcı arasındaki rızaya dayalı bir mal ve karşılığında para değişimidir.
Çeyrek yüzyıl önce bu böyleydi.
Devlet üreticisini korumak amacı ile KİT adını verdiğimiz Kamu İktisadi Teşebbüslerini ve bölgesel Tarım Satış Kooperatifleri aracılığı ile taban fiyat belirlemeleri metodu ile üreticiyi alıcılara karşı korumaktaydı. Eğer piyasalarda üretici aleyhine fiyatlar oluşacak olursa hazineden aradaki fark aracılara ödenmek üzere karşılanırdı.
Ta ki 2001 yılı ekonomik krizine kadar. Bu krizin atlatılması uluslararası finansın da Türk ekonomisine bırakın burnunu tüm gövdesini sokarak Türkiye’nin dünya ticaretinde uyumunun sağlanması gerekçesi ile Türk üreticisi sahipsiz ve korumasız bırakıldı. Tarım Satış Kooperatifleri piyasa dışına çıkarılmak amacı ile devlet desteklemelerinden mahrum bırakılırken tarım ürünleri fiyat dengelemeleri temelden bozularak Türk çiftçisi girdi firmalarının ve alıcı aktörler olan çengelci, toptancı,aracı,komisyoncu,işletmeci,toptancı hal esnafı,hal dışı esnaf, ihracatçı ve ulusal konseylerin bedavaya çalışan tedarikçileri haline getirildiler.
Ege Bölgesinde ve Aydın’da mevsimsel olarak üzüm,incir ve zeytininin fiyatlarının belirlendiği ve ticaretinin başladığı dönemdeyiz.
Yukarıda belirttiğimiz gibi aracı aktörlerin marifeti ile üzülen ve alın terinin karşılığını alamayan gene Türk çiftçisi olmakta.Bu ürünlerdeki son günlerdeki fiyat hareketlerine göz atalım.
Üzüm:Manisa merkezli oluşan yaş üzüm fiyatları sultaniye çeşitte 30-50 TL arasında seyretmekte.Bu rakamlar üreticinin zirai ilaç ve bitki besleme ürünlerine aktardığı meblağı dahi karşılamamaktadır.Çal merkezli şarpalık,sirkelik ve alkol yapımına yönelik(suma) üzümlerde,şaraplık üzüm çeşitleri daha fazla bir çıkmaz içinde.Şarap fabrikaları üzüm almamak için ayak sürümekte.Şaraplık üzüm fiyatları 30 TL. ortalamasından işlem görmekte.Sumalık ve “çıkma” adı verilen sofralık üzümün dalda kalanı ise 15-17 TL den işlem görürken,”sıfır kesim” olarak adlandırılan tüm sofralık üzümün sumaya gönderilen üzümler henüz 17-20 TL. aralığında el değiştirmektedir.Kısacası bu yıl da üzüm üreticisi hüsrana uğramaktadır.
İncir:Bu sezon kuru incir fiyatları “aflatoksin/okratoksin “ tartışmaları arasında TARİŞ İncir Birliği’nin 51-55 kalibre incire 240 TL. fiyat belirlemesi ile açıldı.Tarım sektöründe en “sakat” pazarlama sistemine sahip kuru incir alım satımında önemli rol oynayan,üreticinin malını en düşük fiyata elinden alabilmek için ikinci,üçüncü,dördüncü aracıların “koç başı” olarak kullandığı yüksek bir oranda maliye kayıtları bulunmayan “çengelci”ler uzun bir aradan sonra piyasaya sürüldüler.
2025-2026 yılı için A1 kalite incirin kilogram fiyatı 300 lira, yemeklik incirin fiyatı ise 550 lira olarak belirlendi.Ancak bu rakamlara tekabül eden incir miktarı bir hektarda ancak üç-beş yüz kg. üretilebilmektedir.Diğar kalan sınıflar ise oratalamaları 200 TL altındadır.
Zeytin:Yeşil zeytin piyasaları da açıldı.Henüz Yamalak bölgesinin “kaba” çeşidi alınmakta.Burada durum daha vahim.2023 fiyatları ile alım sürüyor.UZZK,işletmeler ve ihracatçılar tedarikçisi olan aracılara fiyatlarını ilettiler.En değerli zeytin çeşidi “domat” 80 TL. den işlem görmekte.Bu fiyat ilk anda olumlu gelebilir.Ancak incirde olduğu gibi duble,bir ve iki numara zeytinler en az hasat edilen sınıflardır.Çoğunluk üç numara üretimdir.Diğer çeşitler 10’ar TL gerileyerek işlem görmektedir.Zeytinyağı fiyatlarındaki hafif artışlar yağlık zeytinde yeni oyunların oynanacağının habercisi.
Üretici bu sezonu da kaybetmek üzere…