“Arz; belirli bir piyasada, ‘belirli bir dönemde o ürünün fiyatı dışındaki faktörler sabitken çeşitli fiyatlardan piyasaya satılmak üzere sunulan miktarlardır.”
Normal ekonomilerde tarımsal ürünün arzı pazara bağlıdır. Yani; ürünün maliyet fiyatı, rakip ürünlerin satış fiyatları, ortak ürünlerin fiyatları, girdi maliyetleri, teknolojinin getirdiği avantajlar, doğal çevre ve kurumsal üretici ortamları tarımsal ürününün arzını ve fiyatını belirleyen faktörlerdir.
Tarımsal ürünlerde üretici tarafından ekim zamanında veya üretme planları yapılırken net ürün fiyatları bilinmemektedir. Çiftçilerin beklentilerini tam olarak net anlaşılamamaktadır. Genellikle bir yıl önceki ürün fiyat ortalamaları ekim dikim tercihlerinde ilk nedendir.
Bizde ise tarım ürünü arzını fiyatlarını pazarlama aktörleri adını verdiğimiz aracı, tüccar, komisyoncu, toptancı, pazarcı, market, hal dışı esnafın sayısı, tarımı ürünü ve gıda alımında istekli olmaları, ödeme şartları belirlemektedir.
Ülkemizdeki pazarlama aktörleri en kolay satıcı olarak Türk çiftçisini görmektedirler. Satın almada uyguladıkları metot ve tekniklere Türk çiftçisi zorunluluktan dolayı inanmakta, defalarca dolandırılmaktadırlar. Dolandırma ve dolandırılma ilişkilerinin arz- talep dengesi ile bir ilgisi de bulunmamaktadır.
Bunun yanında iklim şartları, pazarlamada çaresiz kalan üretici davranışları arz miktarında dalgalanma yaratmadığı
halde üretici satış fiyatlarını düşürebilmektedir.
Gene normal ekonomilerde tarımsal ürünün arzı anlık veya piyasa uyarılarına cevap olarak değişmez. Bu gelişmiş ekonomilerde devlet, sağlam ve ilkeli olup, merkezi sistemden fiyat ayarlaması yapmaz. Fiyatlar orta vadede kooperatif ve üretici birliklerinin planlamaları ile oluşur.
Gerçekte tarım ürünleri arzına etki eden neden ve faktörler; çiftçilerin eksik bilgiye sahip olmaları veya özellikle verim ve fiyatlar konusunda belirsizliklerle karşılaşmaları üreticilerin ataleti, kurumsal faktörler ve teknik hususlar gösterilirken bizde akla gelen her çeşit etki tarım ürünü fiyatlarında düşüşün nedenidir.
Piyasaya arz edilen ürünün fiyatını korumanın yollarından birisi stoklamaktır. Stokta ürün tutmak, öncelikle ürünün saklanma ve sağlıklı bir biçimde tüketiciye ulaşması ile ilgilidir. Eğer tarımsal ürün stok edilebiliyorsa, üretici fiyatı arzu ettiği düzeyin altına düşmesi durumunda fiyat yükselinceye kadar bekleyebilir.
Ancak bu durumun hasıl olabilmesi için üreticinin borç durumunun eksi, finansa erişimi imkânı dâhilinde olursa ürününü stok edip, bir süre bekletmeyi göze alabilir.
Aksi halde kısa dönemde; satıcının malı elden çıkarmaya razı olduğu en düşük fiyatın üzerinde, arz yelpazesi çok dardır.
Şu anda ülkemizde piyasalara arz edilen, başta gıda ve tarım ürünleri olmak üzere üretici fiyatları ile-tüketici alım fiyatları arasında % 500’lerden başlayan bir makas oluşmuşken üreticinin ne ekeceğine karar verememesi normal mi?