Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “Girişimcilik ve İş Demografisi-2024” istatistiklerini kamuoyuyla paylaştı. Avrupa İş İstatistikleri Yönetmeliği kapsamında yürütülen uyumlaştırma çalışmaları doğrultusunda revize edilen veriler, Türkiye’de girişimcilik ekosisteminin son durumuna dair dikkat çekici sonuçlar ortaya koydu. Buna göre, 2024 yılında girişimlerin doğum oranı yüzde 15,8 olarak gerçekleşirken, bu girişimlerin toplam istihdam içindeki payı yüzde 4,9 oldu. Veriler, hem yeni kurulan işletmelerin sektörel dağılımını hem de girişimlerin hayatta kalma ve büyüme performanslarını ayrıntılı biçimde gözler önüne seriyor.
Yeni Girişimlerde Ticaret ve Ulaştırma Öne Çıktı
2024 yılında doğan girişimler sektörel açıdan incelendiğinde, en yüksek pay yüzde 32,1 ile toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe görüldü. Bu alan, girişimcilik faaliyetlerinin lokomotifi olmayı sürdürdü. Söz konusu sektörü yüzde 16,8 ile ulaştırma ve depolama, yüzde 10,1 ile imalat sektörü takip etti.
Bu dağılım, Türkiye’de girişimciliğin ağırlıklı olarak hizmet ve ticaret odaklı ilerlediğini ortaya koyarken, imalatın da yeni girişimler açısından önemli bir paya sahip olduğunu gösterdi. Uzmanlar, ulaştırma ve depolama sektöründeki artışın e-ticaret ve lojistik faaliyetlerdeki büyümeyle yakından ilişkili olduğuna dikkat çekiyor.
İstanbul Girişimcilikte Liderliğini Korudu
İllere göre dağılımda ise İstanbul, 2024 yılında doğan girişimlerin yüzde 25,8’ine ev sahipliği yaparak ilk sırada yer aldı. İstanbul’u yüzde 7,5 ile Ankara, yüzde 6,5 ile İzmir izledi. Büyükşehirlerin girişimcilikteki ağırlığı, hem pazar büyüklüğü hem de iş gücü ve altyapı imkanlarıyla ilişkilendiriliyor.
Veriler, girişimcilik faaliyetlerinin halen büyük ölçüde metropollerde yoğunlaştığını ortaya koyarken, Anadolu şehirlerinde girişimciliğin yaygınlaştırılmasına yönelik politikaların önemini bir kez daha gündeme getirdi.
Girişimlerin Ölüm Oranı 2022’de Arttı
TÜİK verilerine göre girişimlerin ölüm oranı 2022 yılında yüzde 12,9 olarak kaydedildi. Bu oran, 2021’de yüzde 11,9 seviyesindeydi. Ölen girişimlerin istihdamdaki payı ise 2021’de yüzde 4,1 iken, 2022’de yüzde 4,2’ye yükseldi.
Sektörel bazda bakıldığında, 2022’de en yüksek girişim ölümü oranı yüzde 35 ile yine toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe görüldü. Bu sektörü yüzde 16,3 ile ulaştırma ve depolama, yüzde 10,6 ile inşaat sektörü takip etti. İllere göre ise İstanbul, yüzde 25,7 ile en fazla girişimin kapandığı il oldu.
Hayatta Kalma ve Hızlı Büyüme Verileri
Girişimlerin sürdürülebilirliğine ilişkin göstergeler de dikkat çekti. 2023 yılında kurulan girişimlerin yüzde 78,3’ü 2024’te faaliyetini sürdürdü. 2022’de bir yıllık hayatta kalma oranı yüzde 75,2, iki yıllık hayatta kalma oranı ise yüzde 58,6 olarak hesaplandı.
İstihdama göre hızlı büyüyen girişimlerin oranı 2024’te yüzde 14,4 oldu. Aynı dönemde “ceylan girişim” olarak tanımlanan, kısa sürede hızlı büyüme gösteren işletmelerin oranı yüzde 2,4 olarak belirlendi. Hızlı büyüyen girişimlerin en yoğun olduğu sektörler imalat, toptan ve perakende ticaret ile inşaat olarak öne çıktı.
İmalatta Düşük Teknoloji Ağırlığı Sürüyor
İmalat sanayisinde 2024’te kurulan girişimlerin yüzde 57,8’i düşük teknoloji ürünleri üreten işletmelerden oluştu. Orta düşük teknoloji grubundaki girişimlerin payı yüzde 29,6 olurken, orta yüksek teknoloji yüzde 11,7, yüksek teknoloji ise yalnızca yüzde 0,9 seviyesinde kaldı.
Bu tablo, Türkiye’de girişimciliğin teknoloji yoğun alanlara yönelmesinin halen sınırlı olduğunu gösteriyor. Uzmanlar, yüksek teknoloji yatırımlarının artırılmasının uzun vadeli büyüme açısından kritik olduğuna dikkat çekiyor.
Eski Girişimler İhracat ve İthalatta Etkili
Kuruluş yılına göre veriler incelendiğinde, 2016-2020 döneminde kurulan girişimlerin 2024’te toplam cironun yüzde 16,6’sını oluşturduğu görüldü. Aynı dönemde kurulan girişimlerin istihdam payı yüzde 20,1 oldu. Buna karşılık, 1990 ve öncesinde kurulan köklü girişimler, ihracat ve ithalatta öne çıktı.
1990 ve öncesi kuruluşlu girişimlerin 2024’teki ihracat payı yüzde 17,3, ithalat payı ise yüzde 28,4 olarak kaydedildi. Bu veriler, Türkiye ekonomisinde köklü işletmelerin dış ticaretteki belirleyici rolünü koruduğunu ortaya koydu.
