Aydın’ın Karacasu ilçesine bağlı Esençay (eski adıyla Boyasın) Mahallesi’nde yer alan Aydın Bey Türbesi, bölgenin Türkleşme süreci ve Aydınoğulları Beyliği’nin ortaya çıkışına ilişkin önemli bilgiler barındırıyor. Türbe, Aydınoğulları Beyliği’nin geçiş güzergâhlarını göstermesi ve günümüze ulaşan en eski yapılardan biri olması nedeniyle dikkat çekiyor.
YILLARCA 'AYDIN BABA' OLARAK BİLİNDİ
Uzun yıllar “Aydın Baba Türbesi” olarak bilinen yapı, geçmişte bir halk inancı mekânı olarak görülse de, yapılan bilimsel araştırmalar sonrasında Aydınoğulları Beyliği’nin kurucu ailesiyle doğrudan bağlantılı olduğu belirlendi. Türbe içerisinde bulunan iki mezardan büyük olanın Aydın Bey’e, küçük olanın ise eşine ait olduğu ifade ediliyor.
Türbe girişinde yer alan cam levhada, “Aydın İl Karacasu İlçesi Esençay (Boyasın) Mahallesi’nde yer alan Aydın Bey Türbesi Aydınoğulları Beyliği’nin geçiş güzergahlarını göstermesi ve günümüze ulaşan en eski eserlerinden birisi olması bakımından önem taşımaktadır. Aydın Bey ve eşinin gömülü olduğu türbenin yanında bulunan zaviye günümüze gelememiş olup, türbe ve zaviye Aydınoğlulları Beyliğinin kurucusu Aydınoğlu Mehmet Bey’in babası olan Aydın Bey için XIV. Yüzyılında inşa edilmiştir. Taş ve tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiş olan türbenin dışta altı kenarlı ve içte daire şekilli olan gövdesi üzeri kubbe ile örtülü olup, türbe etrafı ile çevrilidir” bilgileri veriliyor.
Başka bir levhada da Aydın Bey’in hayatı şu ifadelerle anlatılıyor;
“Aydın oğulları Beyliğinin temelini atan, Yenişehir (Karacasu) ve yöresinin Türkleşmesini başlatan ve Aydın iline ismini veren Aydın Bey Şikarinin “Karaman Tarihi” adlı eserine göre Toroslardaki Bulgur tayfasının (aşiretinin) beyi olan Yahşi Han’ın oğlu, Aydınoğlulları Beyliğinin kurucusu Mehmet Bey’in babasıdır. Karamaoğulları Beyliği’nin kurucusu Karaman Bey’in emirlerinden biri olan Yahşi Bey’in bir cenk sırasında ölmesinin ardından aşiretin başına Aydın Bey geçmiş, bir süre sonra boyu ile birlikte batıya göç ederek Germiyanoğulları egemenliğine girip, 14. Yüzyılda bir uç beyi olan Uşak Çivril Denizli üzerinden yöreye gelip çıkarılan çeşitli savaşlar sonrasında Yenişehir Karacasu çevresinde ve Büyük Menderes’in batı kesimlerini yurt edinmiştir. Karacasu yöresine Batı Menderes Havzasının Türk Egemenliğine geçmesini sağlayan Aydın Bey, Bizans güçleriyle girdiği savaş sırasında yaralanmış daha sonra da 1307 yılında vefat edip, cenazesi o günkü adıyla Boyasın diye anılan bu bölgedeki türbeye defin edilmiştir. Tarihi kayıtlara göre türbe ve haziresinin yanında zengin dervişlerin ve misafirlerin konakladığı yöredeki Türk boylarının toplanma yeri ve dini eğitim merkezi olarak kullanılan zaviye ile türbe ve zaviyenin masraflarının karşılamak için vakıf edilmiş bir zeytinlik bulunmakta ise de zaviye günümüze kalamamış, zeytinlik ise hazinenin mülkiyetine geçip Tarım ve Orman Bakanlığı’na tahsis edilmiştir.”
Aydın Bey’in mezarının Karacasu’da bulunması, Aydınoğulları Beyliği’nin kuruluş sürecine dair bilinen birçok bilgiyi değiştirdi. Beyliğin Aydın merkezli değil, Karacasu ve çevresinde şekillendiği, Aydın’ın Türkleşme sürecinin bu bölgeden başladığı bu mezarla birlikte somut delillere dayandı.
