Hemen her gıdada olduğu gibi et fiyatlarının anormal biçimde yükselmesinin üç ana nedeni bulunmaktadır.
Arz-talep dengesizliği,girdi maliyetlerinin artışı,aracıların fazlalığı ve yüksek kâr hırsları.
Sondan başlayarak et üretiminde aracıların durumunu ele alalım.Pazarlama zincirinde besici,celep,tüccar,et toptancısı,market,kasaplar yer almaktadır.Bu altı aracının her biri kendi yüksek kâr hadlerini korumak amacı ile ete yüksek zamlar yaparak bir sonraki aracıya devretmektedirler.
20 Aralık 2023 tarihinde Ulusal Kırmızı Et Konseyi Ege Bölgesi sığır kesim fiyatı 260 TL.dir.Bu fiyat aracılaradan üreticiye ulaşıncaya kadar etin çeşidine göre 450-650 TL aralığına kadar ulaşmaktadır.
Besilerin yer aldıkları örgütlerin besici hakları ile ilgili mücadeleleri tartışmalıdır.
Bu örgütler Türkiye Süt, Et Gıda Sanayicileri Birliği Derneği (SETBİR), Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği (TDSYMB), Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği, Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği (TUKETBİR), Kırmızı Et Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (ETBİR), Türkiye Kasaplar Federasyonu ile üretici kooperatifleri olup bu örgütlerde işveren ve aracı etkisi oldukça fazladır.
Et fiyatlarının bu hale gelmesinde en masum kesim besicilerdir.Besicilerin girdi maliyetleri yanında örgütlenmeden doğan sorunlar oldukça fazla ve etkilidir.
“Türkiye’de kırmızı et fiyatlarının oluşumunu; besi materyali, yem, işçilik vb. girdi maliyetlerinin yanı sıra, hayvan türlerine göre hayvan varlığındaki değişim, ikame ürünlerin (koyun-keçi eti, sığır eti) fiyatları, ithalat ya da ihracat durumu, devlet müdahalesinin varlığı, hayvancılık destekleri, faiz oranları, süt fiyatlarındaki istikrarsızlık, tüketici talebi, tüketici tercihleri ve alım gücü gibi faktörler doğrudan ya da dolaylı olarak farklı düzeylerde etkileyebilmektedir.”
İthalat politikaları hiçbir zaman et fiyatlarını geri çekmemiştir.Hiç bir denetleme et pazarlama sistemi içindeki aracılara galip gelememiştir.
Et ile ilgili örgütler et ve süt maliyetlerini genellikle sanayici ve aracıların istekleri doğrultusunda hesaplamaktadırlar.
Gerçekte ise “Sığır eti üretimi, süt sığırı ve sığır yetiştiriciliği işletmelerinde üretilen buzağı ve danaların entansif besi sığırcılığı işletmelerinde kesim ağırlığına kadar büyütülmesi şeklinde yapılmaktadır.
Sektörde özellikle süt veya buzağı üreten yetiştiricilik işletmelerinin yem ihtiyaçlarını satın alarak karşılamaları, yüksek verimlilik için konsantre yem tüketiminin yüksekliği, hazır yem fiyatlarının sürekli artması hayvan fiyatlarının artması, yerine koyma ve büyüme maliyetinin yükselmesi, sütçü ırka dayalı sığırcılık sistemi, besi süresinin uzunluğu, döl verimi ve buzağı ölümlerinden kaynaklı buzağı kayıpları, bulaşıcı hayvan hastalıkları, taşıma maliyetleri, kesim sırasındaki kayıplar, kalifiye işgücü teminindeki zorluklar, pazarlamadaki sorunlar, bilgi ve profesyonel yönlendirme eksikliği de maliyeti yükselten diğer olumsuz faktörleri oluşturmaktadır.”
Kaynak: Tarım Orman Bakanlığı.
