1 Ocak itibarıyla yürürlüğe giren düzenleme, hem hayvan sağlığını hem de genetik kaliteyi güvence altına almayı hedefliyor.
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tabii Tohumlama Boğalarına Dair Tebliğ”, damızlık hayvan yetiştiriciliği yapılan işletmelerde tabii tohumlama amacıyla kullanılacak boğalar için yeni bir izin sürecini zorunlu kılıyor. Buna göre, sığır ve manda dahil olmak üzere tabii tohumlamada kullanılacak tüm damızlık erkek hayvanlar için il müdürlüklerinden özel izin alınması gerekecek.
Alınan izin, yalnızca ilgili hayvancılık işletmesi için geçerli olacak. Boğanın başka bir işletmeye satılması ya da nakledilmesi halinde, yeni işletme sahibinin tekrar izin başvurusunda bulunması zorunlu olacak. Bakanlık, bu uygulamayla kontrolsüz damızlık kullanımının önüne geçmeyi amaçlıyor.
Sağlık, Kayıt ve Denetim Şartları Netleşti
Yeni düzenleme kapsamında tabii tohumlama boğalarının TÜRKVET ve Bakanlık ıslah sistemlerine kayıtlı olması, kulak küpesi bulunması ve hayvan sevkleri sırasında herhangi bir hastalık belirtisi göstermemesi şartı aranacak. Sağlık testleri ve tüm kontroller, il veya ilçe müdürlüklerinde görevli resmi veteriner hekimler tarafından yapılacak.
Tebliğde dikkat çeken bir diğer madde ise sperma üretim yasağı. İzin verilen tabii tohumlama boğalarından ticari ya da başka amaçlarla sperma üretimi yapılamayacak. Ayrıca bu boğalar, yılda en az bir kez il müdürlüğü tarafından denetlenecek.
Tüm test, analiz ve kontrollerin maliyeti ise boğa sahibi kişi, kurum ya da kuruluşlar tarafından karşılanacak. Bakanlık gerekli görmesi halinde ek testler de talep edebilecek.
DNA ve Genomik Testler Gündemde
Bakanlık, genetik doğruluğun sağlanması amacıyla önemli bir yetkiyi de elinde tutuyor. Gerekli görülmesi halinde, tabii tohumlama boğasından doğan buzağılarda ebeveyn doğrulaması için DNA testi yapılabilecek. Genomik test yaptırılan boğaların, Bakanlık tarafından belirlenen genetik kusurlardan ari olması şart olacak.
Genomik test sonuçları, boğanın damızlık değerinin hesaplanması amacıyla Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği’ne gönderilecek ve Bakanlık ıslah veri tabanına kaydedilecek. Yerli ve etçi ırk boğalar için ise verim özellikleri şartı aranmayacak.
Yaş ve Irk Özellikleri Önemli
Tebliğe göre, tabii tohumlama boğasının en az 12 aylık olması ve fenotipik olarak kendi ırkının özelliklerini taşıması gerekiyor. Bu uygunluk, bir veteriner hekim ve bir ziraat mühendisinden oluşan heyet tarafından yerinde tespit edilerek raporlanacak.
Ayrıca boğanın ölümü, kesimi ya da satışı gibi durumların, en geç 15 gün içinde il müdürlüğüne bildirilmesi zorunlu olacak.
İthal Damızlıklar da Kapsamda
Düzenleme yalnızca yerli hayvanları değil, ithal edilecek tabii tohumlama boğalarını da kapsıyor. Tebliğde, ithal boğalar için aranan sağlık kriterleri, aşı şartları ve izin süreçlerine ilişkin detaylar da yer alıyor.
Yeni uygulamayla birlikte, damızlık hayvancılıkta daha kontrollü, izlenebilir ve sağlıklı bir yapının oluşturulması hedefleniyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, düzenlemenin hem yetiştiricilere hem de hayvancılık sektörüne uzun vadede katkı sağlayacağını vurguluyor.
