Aydın İli Neden Türkiye Siyaseti’nin Merkezi Oldu Demokrat Parti’nin kurulma aşamasında Adnan Menderes, Celal Bayar’dan sonra partide ikinci adamdır. Buna rağmen siyasi faaliyet anlamında İstanbul, İzmir ve Ankara illerinden daha yoğun olarak Demokrat Parti’nin Aydın ilinde siyasi faaliyette bulunduğu söylenebilir. Bunda aşağıdaki sebep ve ilginç tesadüfler etkili olmuştur: -Aydın ilinin sosyal ve ekonomik yapısı -Etem Menderes faktörü ve Adnan Menderes’in bu kişi eliyle tüm Aydın CHP teşkilatlarına hâkim olması -Çok partili yaşama geçiş sürecinde ilk belediye seçiminin Koçarlı’da yapılması, Adnan Menderes’in köyünün bağlı olduğu bu ilçedeki belediye seçiminin iktidar ve muhalefet partileri tarafından genel seçim havası içerisine sokulması. Seçimin adeta namus meselesi gibi algılanmasıdır. -Çok partili yaşama geçiş sürecinin ilk genel seçimi olan 21 Temmuz 1946 yılı seçiminin Aydın ilinde vukuatlı geçmesi, Çakırbeyli Cinayeti ve bu cinayetin muhalefet tarafından kamuoyuna CHP tarafından işlenmiş bir siyasi cinayet olarak takdim edilmesi ve olayın dört yıl boyunca taze tutulması. -Kerim Cevdet İncedayı olayı, bu olay üzerinden CHP’nin Demokrat Parti tarafından elitler partisi olmakla suçlanması. -1948 yılı araseçimlerinin bir durağının da Aydın ili olması -1949 yılı Ortaklar belde belediye seçimi. Bu seçimin 1950 genel seçimlerinden önceki son seçim olması ve İktidar ve muhalefet partilerinin de buradan çıkacak sonucun genel seçim sonucunu belirleyecek şekilde bu seçimi algılamaları. -Bütün ülkeye mal olacak mülki idare baskısı; Aydın il valisi ve Adnan Menderes arasındaki polemikler ve Halkevleri tartışmaları. -Aydın’ın Adnan Menderes’in memleketi olması faktörü. Adnan Menderes DP kurucu üyeleriyle 1945 yılında muhalefete geçtiğinde CHP genel merkezi Aydın ilinde partideki Adnan Menderes etkisini silmek için temizlik hareketi başlatmıştır. 8 Kasım 1945 tarihinde toplanan CHP Genel İdare Kurulu görülen lüzum üzerine(hiçbir gerekçe göstermeden) Etem Menderes’i Aydın İl Başkanlığı görevinden almıştır. Etem Menderes bunun üzerine CHP üyeliğinden istifa etmiştir. Yeni Asır gazetesi Etem Menderes’in istifasından sonra evinin sevenleriyle doldurulduğunu yazmıştır. Kimi Halk Partililer, gazetenin bu haberini tekzip etmiştir. Kentte oldukça iyi bilinen bir sima olan sinemacı Hakkı(Darcan)(*), Emekli Yüzbaşı Salih (Kalaycıoğlu) gibi pek çok kimsenin imza attığı bir yazı CHP Genel Sekterliği’ne gönderilmiştir. Bu yazıda Etem Menderes’in istifasının Aydın halkı tarafından doğal karşılandığı belirtilmiştir. Halk Partisi yeni Aydın İl Başkan Vekili Neşet Akkor durum değerlendirmesi yapmak üzere CHP Genel Sekreterliğince derhal Ankara’ya çağrılmıştır(1). Artık kavga kızışmıştır. CHP ve DP arasında ciddi rekabet ve kavga dönemi başlamıştır. Arena ise Aydın ilidir. -- (*)Ünal Uyguç CHP Eski Aydın Milletvekili Mustafa Kemal Yılmaz ve Aydın Eski Senatörü Sadettin Demirayak belirttiğine göre; Hakkı Darcan’ın sineması Aydın Merkezde Bey Camii ile Şehitler Abidesi arasında yer almaktaydı. Hakkı Darcan, Adnan Menderes ile çok iyi arkadaştı. Adnan Menderes CHP Aydın milletvekilli olduğu dönemde, her Aydın’a gelişinde Hakkı Darcan’ı ziyaret ederdi. Hakkı Darcan ve Adnan Menderes birlikte tavla oynamayı çok severdi. Demokrat Parti kurulduktan sonra Hakkı Darcan CHP üyesi olarak kalmayı sürdürdü. Ancak Adnan Menderes ile arkadaşlıkları devam etti. Adnan Menderes, özellikle tavla oynarken Hakkı Darcan’ı kızdırmaktan çok hoşlanırdı. Hakkı Darcan kızınca küfürlü konuşurdu. Bu durum karşısında Adnan Menderes kızmaz, tersine bundan keyif alırdı. Hatta Adnan Menderes, başbakanlığı döneminde Aydın’ı ziyaretleri sırasında Hakkı Darcan’la oyun oynarken onu kızdırınca, Darcan biraz küfürlü konuşunca, o esnada Adnan Menderes’in yanında bulunan İçişleri Bakanı Namık Gedik, bir başbakana karşı böyle konuşulması hoşuna gitmemiş, bu nedenle Darcan’ı tutuklatmaya çalışmıştır. Ancak Menderes buna biz iki arkadaş arasında oyun oynuyoruz diyerek engel olmuştur.(Görüşme Tarihi: 15.05.2007) (1)Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 490.01/139.560.1.