CUMHURİYET’İN ODAK NOKTASI, KADINDI.
Medeni Kanun kabul edildi.
Resmi nikâh getirildi.
Aynı anda birden fazla kadınla evlenme hakkı kaldırıldı.
Yaş sınırı konuldu, küçük yaşta evlilikler önlendi.
Miras hukukunda cinsiyet ayrımına son verildi.
Siyasi haklar teslim edildi, seçme ve seçilme hakkı verildi.
Eşit eğitim hakkı verildi.
Meslek edinme hakkı verildi.
*
Kadın insan değildi.
Nüfus sayımında bile sayılmıyordu.
Büyükbaş hayvanlar sayılıyor, kadınlar sayılmıyordu.
Eşit birey oldu.
*
1923.
Latife’yle birlikte yurt gezisine çıkmıştı.
Adana’ya geldiler.
Bir grup kadın, eşleri aracılığıyla haber göndererek, “Latife Hanım’ı misafir etmek istiyoruz” dediler.
Mustafa Kemal, bu “tek taraflı” davete itiraz etti.
“Benim bulunamayacağım bir yerde, eşim de bulunamaz” dedi.
Harem selamlık kavramını, uygulamalı olarak işte böyle tarihe gömdü.
*
1923.
Darülbedayi sanatçıları İzmir’e geldi.
Ceza Kanunu piyesini sergileyeceklerdi.
Mustafa Kemal’i davet ettiler.
“Müslüman Türk kadın oyuncunuz var mı?” diye sordu, yanıtı beklemeden, Ahmet Refet Muvahhit’e döndü, “Eşiniz hanımefendiyi Ateşten Gömlek filminde seyretmiştim, pek beğenmiştim, neden Bedia hanıma tiyatroda rol vermiyorsunuz?” dedi.
(Afife Jale öncüydü, Osmanlı döneminde sahneye çıkan ilk Türk kadınıydı ama kaçak göçek çalışabiliyordu, durmadan karakola çekiliyor, sorgulanıyordu, Türk kadınlarının sahneye çıkması yasaktı.)
O gece sabaha kadar Bedia hanıma hem ezber hem de prova yaptırıldı.
Mustafa Kemal, Latife’yle birlikte Kordon Palas’a geldi, yerine oturdu. Bedia Muvahhit, Cumhuriyet döneminde tiyatro sahnesine özgürce çıkan ilk Müslüman Türk kadını oldu.
*
1923.
İstanbul’da vapur tramvay gibi toplu taşıma araçlarında perde vardı. Kadınlar perdenin arkasında otururdu. Kocalarıyla bile yan yana oturamazlardı.
Mustafa Kemal perdeleri kaldırttı.
Öylesine radikal bir karardı ki, yalnızca tutucu erkekler değil, Üsküdar Amerikan Koleji mezunu, aydın bir İstanbul kadını olan Halide Edip Adıvar bile itiraz etti, “Bizim perdemize ne karışıyorsunuz?” dedi!
Vapurlardaki, tramvaylardaki perdeyi kaldırmıştı ama zihinlerdeki perdeyi aralamak hiç kolay olmuyordu.
